Co to jest cyklotymia? W największym skrócie: to łagodniejsza forma choroby afektywnej dwubiegunowej, której najważniejsze objawy to naprzemienne fazy podwyższonego i obniżonego nastroju. W codziennym funkcjonowaniu objawy te są na tyle subtelne, że rzadko wymagają hospitalizacji, ale na tyle uciążliwe, że utrudniają zachowanie stabilności emocjonalnej. Powszechność takich wahań sprawia, że cyklotymia bywa przeoczana lub mylona z innymi zaburzeniami.

Nieostre granice między łagodną depresją a hipomanią powodują, że pacjenci i terapeuci często nie dostrzegają pełnego obrazu zaburzenia. Błędna diagnoza może natomiast skutkować źle dobraną farmakoterapią, a w konsekwencji – brakiem poprawy funkcjonowania. W tym artykule wyjaśniamy, co to jest cyklotymia, jakie kryteria spełnia i z jakimi zaburzeniami najłatwiej ją pomylić.

Przyjrzymy się też głównym objawom cyklotymii oraz omówimy podobne obrazy kliniczne. Pokażemy, dlaczego warto wiedzieć co to jest cyklotymia przy każdej konsultacji psychiatrycznej. Przyjrzymy się też statystykom – ile osób w Polsce i na świecie może żyć z tym zaburzeniem bez pełnej diagnozy. Na koniec podsumujemy, dlaczego warto dążyć do właściwego rozpoznania, by terapia przyniosła oczekiwane rezultaty.

Podstawy cyklotymii

Osoby zastanawiające się, co to jest cyklotymia, często opisują przewlekłe wahania nastroju. Pierwszym objawem są naprzemienne okresy łagodnej subdepresji i hipomanii, trwające co najmniej dwa lata. W subdepresji dominuje obniżony nastrój, brak energii i pesymizm, ale nigdy nie osiąga intensywności typowej dla dużej depresji. Z kolei epizody hipomanii objawiają się podwyższonym nastrojem, nadmierną gadatliwością i pobudzeniem bez występowania psychozy.

Drugim ważnym elementem cyklotymii jest impulsywność i drażliwość. W fazach podwyższonego nastroju pacjenci często podejmują decyzje bez zastanowienia, co może prowadzić do napięć w relacjach. Zaburzona regulacja emocji objawia się „huśtawkami” nastroju nawet przy niewielkich bodźcach zewnętrznych. Towarzyszyć temu mogą także problemy ze snem – bezsenność w okresach hipomanii i nadmierna senność w fazach subdepresyjnych.

Trzecim filarem obrazu cyklotymii są trudności z koncentracją i uwagą. Zarówno w chwili przygnębienia, jak i w fazie pobudzenia, pacjent może mieć problemy z utrzymaniem skupienia na zadaniach. Nieprzewidywalność zachowania sprawia, że raz osoba jest towarzyska i energiczna, a innym razem wycofana i zamknięta w sobie. Wszystkie te elementy składają się na przewlekły, falujący obraz nastroju, który odróżnia cyklotymię od innych zaburzeń.

Podstawowe objawy cyklotymii

• Przewlekłe wahania nastroju
  Naprzemienne okresy łagodnej subdepresji i hipomanii, trwające co najmniej 24 miesiące.
• Subdepresja
  Utrzymujące się przygnębienie, brak energii i obniżony nastrój, ale bez spełniania kryteriów dużego epizodu depresyjnego.
• Hipomania
  Podwyższony nastrój, zwiększona energia, pobudzenie i potrzeba działania, bez występowania psychozy i znacznego upośledzenia funkcjonowania.
• Impulsywność i drażliwość
  Szybkie reakcje emocjonalne, wybuchy irytacji i podejmowanie działań bez dłuższej refleksji, zwłaszcza w fazie hipomanii.
• Zaburzona regulacja emocji
  Częste „huśtawki nastrojów” wywołane niewielkimi bodźcami, trudność w utrzymaniu stabilnego samopoczucia.
• Zaburzenia snu
  Bezsenność w okresach hipomanii oraz nadmierna senność lub problemy z porannym wstawaniem przy obniżonym nastroju.
• Problemy z koncentracją i uwagą
  Trudność w skupieniu się na zadaniach zarówno w fazie przygnębienia, jak i nadmiernego pobudzenia.
• Nieprzewidywalność zachowania
  Zmienne style funkcjonowania – od entuzjazmu i towarzyskości do wycofania i pesymizmu.

Co to jest cyklotymia – zaburzenia najczęściej mylone

Poniżej przedstawiam listę zaburzeń, z którymi cyklotymie najłatwiej pomylić. Dla każdego podaję osobno podobieństwa jak i też różnice.

• Depresja nawracająca (Zobacz: Co to jest depresja?)
  Podobieństwa: Obniżony nastrój, przygnębienie, spadek energi, pesymizm i niska samoocena.
  Różnice: w cyklotymii epizody depresyjne są subdepresyjne i lżejsze. Towarzyszą im okresy hipomanii, których w klasycznej depresji nie ma.
• Zaburzenia osobowości typu borderline (BPD)
  Podobieństwa: Impulsywność, labilność emocjonalna, drażliwość, trudności w regulacji nastroju.
  Różnice: W BPD wahania nastroju są reaktywne (wywołane konfliktami czy odrzuceniem). W cyklotymii zmiany mają charakter cykliczny i niezależny od relacji.
• ADHD (u osób dorosłych)
  Podobieństwa: Nadmierna aktywność, impulsywność, kłopoty z koncentracją. Trudność w utrzymaniu uwagi na dłużej.
  Różnice: ADHD to stabilny wzorzec od dzieciństwa, cyklotymia ma przebieg falujący. Objawy w cyklotymii mają afektywny charakter i zmieniają się w cyklach nastrojowych.
• Zaburzenia afektywne sezonowe (SAD)
  Podobieństwa: Wahania nastroju, zmiany energii w określonych okresach. Senność i obniżenie nastroju zimą.
  Różnice: SAD ma ścisły związek z porami roku. Cykle w cyklotymii występują nieregularnie przez cały rok.
• Zaburzenia lękowe z elementami depresyjnymi
  Podobieństwa: Niestabilność emocjonalna, drażliwość, zaburzenia snu. Pogorszenie funkcjonowania społecznego i zawodowego.
  Różnice: W cyklotymii występują fazy hipomanii, których nie ma w zaburzeniach lękowych. Wahania nastroju w zaburzeniach lękowych są związane głównie z lękiem, a nie z cyklem nastrojowym.

Częstość występowania cyklotymii

A co to jest cyklotymia według badań epidemiologicznych? Według większości statystyk cyklotymia w populacji dotyczy około 0,5–1 % osób. Inne źródła szacują rozpiętość między 2,5 % a 6 %, co wynika z trudności diagnostycznych i zniedodiagnozowania. Objawy cyklotymii są łagodne i rzadko prowadzą do hospitalizacji, dlatego wiele przypadków pozostaje bez rozpoznania. Skala problemu jest większa, niż sugerują oficjalne dane – dlatego zawsze warto rozważyć diagnozę pod tym kątem.

Brak wiedzy o tym co to jest cyklotymia sprawia, że często pozostaje niezauważona, co może prowadzić do wielu lat życia z niewłaściwą terapią. Dlatego przy podejrzeniu cyklotymii warto zgłosić się na szczegółową konsultację psychiatryczną. Długotrwały wywiad i obserwacja pomagają odróżnić cyklotymię od innych zaburzeń nastroju. Im szybciej uzyskamy diagnozę, tym wcześniej można wdrożyć skuteczne leczenie.

Dlaczego cyklotymia może być bardzo uciążliwa

Choć cyklotymia to łagodniejsza forma choroby dwubiegunowej, jej przewlekły charakter obniża jakość życia. Przewlekłe wahania nastroju prowadzą do frustracji, zmęczenia i poczucia braku kontroli. Pacjenci często nie rozumieją, dlaczego raz czują się świetnie, a chwilę później przytłacza ich smutek. Bez wsparcia psychoterapeutycznego i farmakoterapii mogą izolować się społecznie i tracić motywację do działania.

Nieadekwatnie leczona cyklotymia sprzyja rozwojowi zaburzeń lękowych, problemów w relacjach i pogłębieniu zaburzeń snu. W efekcie osoba może doświadczać przewlekłego stresu, co zwiększa ryzyko pełnych epizodów depresyjnych lub hipomaniakalnych. Świadomość, co to jest cyklotymia, oraz szybkie podjęcie terapii znacząco zmniejsza ryzyko komplikacji. Odpowiednio dobrana farmakoterapia i psychoterapia (Zobacz: Psychoterapia online) pozwalają odzyskać stabilność emocjonalną.

Podsumowanie

Warto pamiętać co to jest cyklotymia i dlaczego wymaga długiego i szczegółowego wywiadu z pacjentem. Często właściwa diagnoza pojawia się dopiero po wielu wizytach i konsultacjach psychiatrycznych. Tymczasem jest ona kluczowa, bo leczenie zaburzeń nastroju różni się od terapii zaburzeń lękowych czy depresji. Jeśli rozpoznajesz u siebie objawy cyklotymii, skonsultuj się z doświadczonym psychiatrą lub psychoterapeutą. Dzięki właściwej diagnozie i farmakoterapii życie osoby z cyklotymią może stać się dużo bardziej stabilne i satysfakcjonujące.